|
Hưởng ứng ngày Thế giới không thuốc lá, Tuần lễ Quốc gia không thuốc lá 25-31/5/2020: Nguyên nhân,
tác hại của thuốc lá, những lợi ích đối với sức khỏe khi bỏ thuốc lá
Thuốc lá gây hại cho con người, không chỉ với người
hút thuốc mà còn ảnh hưởng đến cả những người xung quanh. Vì vậy chúng ta cần
phải biết được tác hại của chúng, biết để không hút và giúp người thân của bạn
từ bỏ thuốc lá.
Nguyên nhân gây bệnh
Khói thuốc lá chứa hơn 7000 chất khác
nhau, trong đó có khoảng 60 chất gây ung thư, ngoài ra còn có các hoạt chất gây
nghiện, gây độc tế bào, gây đột biến gen…Một người hút thuốc lá 1 gói mỗi ngày
sẽ phải hít khói thuốc lá hơn 70000 lần trong 1 năm, và vì vậy niêm mạc miệng,
mũi, họng và khí quản, phế quản sẽ phải tiếp xúc trường diễn với khói thuốc lá.
Một số hoạt chất của khói thuốc lá tác động trực tiếp trên niêm mạc còn phần
lớn còn lại được hấp thu vào máu hay hòa tan vào nước bọt rồi được nuốt vào. So
với luồng khói chính, luồng khói phụ chứa nhựa thuốc và nicotine hai lần nhiều
hơn; chứa chất gây ung thư ba lần nhiều hơn, chứa khí CO năm lần nhiều hơn và
khí amnonia năm mươi lần nhiều hơn. Hai phần ba số khói từ đầu điếu thuốc đang
cháy (luồng khói phụ) sẽ lan tỏa ra môi trường chứ không vào phổi người hút và
gây ra bệnh cho người xung quanh (còn gọi là hút thuốc lá thụ động).
Nicotine: trong một điếu thuốc có
chứa khoảng 1 - 3 mg nicotine, đây chính là hóa chất gây nghiện. Sau khi hít
khói thuốc vào, nicotine đi thẳng lên não tạo cho ta cảm giác sảng khoái ngắn
hạn nhờ tác động hưng phấn thần kinh. Nicotine còn giúp tỉnh táo, tăng cường
trí nhớ, gia tăng sự minh mẫn và khéo léo, giảm bớt buồn chán và giảm stress.
Nhưng dùng lâu thì nicotine khiến tim đập nhanh, tăng huyết áp, vị giác tê
liệt, tâm trạng đờ đẫn.
Carbon monoxide: Đây
là loại khí không mùi, không mầu, có tác dụng xấu là chiếm chỗ của khí oxy khi
kết hợp với hồng huyết cầu trong máu làm cho cơ thể bị thiếu dưỡng khí. Chỉ với
lượng rất nhỏ nhưng liên tục tác dụng trong thời gian lâu, khí này cũng đưa tới
bệnh tim mạch.
Nhựa thuốc lá: Thuốc lá
chứa cả ngàn hóa chất. Gần một nửa có tự nhiên hoặc do phản ứng giữa các hóa
chất với nhau khi điếu thuốc được đốt cháy. Một số khác được nhà sản xuất cho
thêm để tăng hương vị. Khi cháy, các hóa chất này kết tụ với nhau và tạo ra
nhựa thuốc (tar), một hợp chất dính như keo, mầu vàng sậm. Hít vào, nhựa thuốc
kích thích cuống họng và phế nang. Các hóa chất có trong nhựa là acetone,
ammonia, benzene, cyanide, formaldehyde, phenol, toluene, cadmium, arsenic,
thủy ngân, chì....
Các tác hại của thuốc lá
Nhiều nghiên cứu so sánh sức khoẻ giữa
những người hút thuốc lá và không hút thuốc lá cho thấy có nhiều khác biệt.
Những người nghiện thuốc lá thường uống rượu, cà phê và trà nhiều hơn, nhẹ cân
hơn, huyết áp thấp hơn và tim đập nhanh hơn. Cứ 2 người hút thuốc lá sẽ có 1
người sẽ tử vong do các bệnh liên quan đến thuốc lá và phần nửa trong số này sẽ
chết trong tuổi trung niên, mất đi khoảng 22 năm tuổi thọ. Các nhà khoa học
cũng nhận thấy có mối liên quan rõ rệt giữa nghiện thuốc lá và nhiều căn bệnh,
trong đó nổi bật là bệnh tim mạch, ung thư và bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính.
Thuốc lá là nguyên nhân của bệnh phổi tắc
nghẽn mãn tính
Hút thuốc lá đã được xác định là nguyên
nhân của bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính. Trong số 100 người hút thuốc lá thì có
đến 80 đến 90 người mắc bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính. Khả năng tử vong do bệnh
phổi tắc nghẽn mạn tính gia tăng gấp 30 lần ở những người hút thuốc lá nặng
(> 25 điếu /ngày) so với những người không hút thuốc. Hút xì-gà, hút ống
điếu và ngay cả những người đã ngưng hút thuốc lá cũng có vẫn có thể mắc bệnh
và khả năng bị tử vong do bệnh cao hơn so với những người không hút thuốc. Các
nhà khoa học nhận thấy ở những người hút thuốc lá bắt đầu xuất hiện hiện tượng
viêm nhiễm ở các đường dẫn khí trong phổi. Nếu ngưng thuốc lá sớm, các thay đổi
này sẽ hầu như biến mất. Nhưng nếu vẫn tiếp tục hút thuốc lá năm này qua năm
khác sẽ để lại trên phổi những tổn thương không thể hồi phục. Đó là:
Các đường dẫn khí trong phổi bị hẹp lại do
bị co thắt, đồng thời trong lòng phế quản bị sưng phù lên… và bám nhiều đờm
nhớt, hậu quả dẫn đến luồng khí đi qua các phế quản rất khó khăn và bị tắc
nghẽn lại.
Các phế nang bị mất tính đàn hồi, không
còn co giãn được nữa nên khí đi vào các phế nang thường bị kẹt lại, bị nhốt lại
khó thoát ra ngoài dẫn đến hiện tượng ứ đọng khí trong phế nang và cũng làm cho
luồng khí ra vào phổi bị nghẽn lại.
Sự tắc nghẽn luồng khí ở phổi sẽ tiến
triển ngày càng nặng nề nếu người bệnh tiếp tục hút thuốc lá và làm cho chức
năng hô hấp bị sụt giảm dần. Ở những người hút thuốc lá, sự sụt giảm này diễn
ra nhanh hơn gấp 2 - 3 lần so với người bình thường, nghiện thuốc lá càng nặng
thì sự sụt giảm chức năng hô hấp càng nhanh hơn. Giả định một người bắt đầu
xuất hiện bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính ở tuổi 45 nếu vẫn tiếp tục nghiện thuốc
lá nặng sẽ có khuynh hướng khó thở khi gắng sức ở tuổi 55. Ở tuổi 60, chức năng
hô hấp của người bệnh chỉ còn khoảng 20% bình thường, người bệnh bị khó thở
ngay cả khi nghỉ ngơi hay gắng sức tối thiểu. Khi đã mắc bệnh phổi tắc nghẽn
mạn tính, cai thuốc lá không làm chức năng hô hấp trở lại như ngày xưa nhưng có
thể tác dụng như một phanh hãm làm cho sự sụt giảm chức năng hô hâp chậm lại
dần.
Thuốc lá và các bệnh lý khác:
Ngoài việc là nguyên nhân của bệnh phổi
tắc nghẽn mạn tính, thuốc lá còn gây ra nhiều căn bệnh đáng sợ khác như:
Thiếu máu cơ tim: Hút thuốc lá là nguyên
nhân chính gây bệnh thiếu máu cơ tim. Hút thuốc lá, cao huyết áp và mỡ trong
máu cao rất thường dẫn đến bệnh thiếu máu cơ tim. Hút thuốc lá càng nhiều thì
càng dễ mắc bệnh và những người hút thuốc lá dễ tử vong do bệnh thiếu máu cơ
tim hơn những người không hút thuốc lá.
Tai biến mạch máu não:Hút thuốc lá cũng là nguyên nhân chủ yếu của tai biến mạch máu não. Nhiều
nghiên cứu lớn cho thấy ở những người hút thuốc lá càng nhiều thì càng dễ bị
tai biến mạch máu não hơn so với những người không hút.
Cao huyết áp: Những người cao huyết
áp có hút thuốc lá lại dễ bị cao huyết áp ác tính và dễ tử vong hơn những người
cao huyết áp mà không hút thuốc lá.
Ung thư: Thuốc lá cũng là nguyên
nhân của 30% bệnh ung thư nói chung, trong đó gặp nhiều nhất là ung thư phổi,
kế đến là ung thư các cơ quan khác.
Thai nghén: Người mẹ đang mang thai
có hút thuốc lá sẽ dễ dẫn đến các tai biến sản khoa như nhau bong non, nhau
tiền đạo, sinh non…Mẹ hút thuốc cũng làm thai nhi chậm phát triển, cân nặng lúc
sinh giảm trung bình 200g so với mẹ không hút thuốc.
Hút thuốc lá thụ động:
Hút thuốc lá thụ động là tình trạng những
người không hút thuốc nhưng bị tiếp xúc thường xuyên với khói thuốc lá do người
khác hút, thường gặp là những thành viên trong 1 gia đình có người hút thuốc
lá. Trẻ có cha hoặc mẹ hút thuốc lá dễ bị mắc bệnh đường hô hấp và có triệu
chứng đường hô hấp hơn so với những trẻ có cha mẹ không hút thuốc lá.
Lợi ích đối với sức khoẻ khi bỏ thuốc lá:
Cơ thể sẽ không còn tích luỹ chất độc,
loại trừ nguyên nhân và điều kiện gây các bệnh đã nêu trên. Nếu bỏ thuốc trước
tuổi 50 sẽ giảm 50% nguy cơ tử vong do bệnh tim mạch sau khi bỏ thuốc được 1
năm, giảm 50% nguy cơ mắc bệnh ung thư phổi.
Thiết thực thực hiện nếp sống văn minh nơi
công cộng, góp phần nâng cao chất lượng sống, mỗi chúng ta hãy tự giác thực
hiện không hút thuốc trong nhà, nơi làm việc và những nơi công cộng bị cấm hút
thuốc lá; không hút nơi có trẻ em, người già; nhắc nhở người khác khi hút thuốc
nơi công cộng và hãy giảm hút thuốc lá, cai nghiện thuốc lá, kiên quyết nói
không với thuốc lá khi chưa từng hút, để môi trường xung quanh không khói thuốc
lá.
Lâm Ngọc Tân
(https://soyte.hanoi.gov.vn) |
